Rozwój emocjonalny dziecka, podobnie jak w przypadku innych aspektów rozwoju, wymaga czasu. Choć na początku cieszymy się kolejnymi pytaniami „a dlaczego…?”, to wspieranie dziecka w radzeniu sobie z trudnymi emocjami, których ekspresja przekracza nasz spokój, stanowi wyzwanie.
Chociaż wiemy, że rzucające się na podłogę protesty dwulatka są całkowicie normalne, zdarzają się dni, kiedy mamy dość i chcemy powiedzieć „już się nakrzyczałeś/ nakrzyczałaś, teraz się opanuj”. Jednak taka reakcja nie pomoże dziecku zrozumieć, co jest przyczyną jego problemów i jak należy się zachować w danej sytuacji. Dlatego tak ważne jest rozwijanie umiejętności rozpoznawania emocji dziecka i uczenie go wyrażania ich jak najwcześniej.
Poniżej przedstawione są wskazówki, które pomogą dziecku oswajać jego emocjonalny świat.
1. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami
Kiedy już nauczysz dziecko, jak nazywać i rozpoznawać swoje emocje, czas na naukę radzenia sobie z nimi. Warto zacząć od nauki, że wszystkie emocje są naturalne i że każdy ma prawo do swojego odczuwania. Następnie możesz przedstawić różne sposoby na wyrażenie emocji, takie jak rysowanie, pisanie w dzienniku, rozmowa z przyjacielem lub wykonanie ćwiczeń relaksacyjnych.
Innym sposobem na rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami jest nauczenie dziecka, jak walczyć z negatywnymi myślami, które często towarzyszą trudnym emocjom. Wspomniane już ćwiczenia relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, mogą pomóc w tym procesie.
Pamiętaj, że rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami to proces. Dziecko musi nauczyć się kontrolować swoje emocje, ale też akceptować je i wyrażać w sposób, który jest dla niego odpowiedni. Warto mu w tym pomóc, ale też pozwolić na eksperymentowanie i znalezienie swojego sposobu na radzenie sobie z trudnymi emocjami.
- Tworzenie bezpiecznego środowiska emocjonalnego Aby dziecko czuło się swobodnie wyrażać swoje emocje i uczyć się radzenia sobie z nimi, potrzebuje bezpiecznego środowiska emocjonalnego. Ważne jest, aby dziecko wiedziało, że może mówić o swoich emocjach bez obawy przed osądzeniem czy karą.
Możesz stworzyć takie środowisko poprzez okazywanie dziecku empatii i zrozumienia, gdy mówi o swoich emocjach, a także poprzez pochwalanie go za to, że dzieli się nimi z tobą. Warto też nauczyć dziecko, że każda sytuacja jest okazją do nauki i rozwoju, nawet ta, która wywołuje trudne emocje.
Wszystko to wymaga cierpliwości i pracy, ale pomoże dziecku w rozwoju emocjonalnym i umiejętnościach radzenia sobie z emocjami. Daj dziecku czas i wsparcie, aby mogło rozwijać swoją emocjonalną inteligencję i czerpać z tego korzyści przez całe życie.
2. Obecność i aktywne słuchanie
Uważna obecność polega na okazywaniu troski i zainteresowania problemami dziecka, aby nauczyć je, że jego zmartwienia są ważne. Nie powinno się ignorować ich nawet wtedy, gdy dorosłemu wydają się one błahe. Jeśli obawiasz się, że skupianie uwagi na najmniejszych trudnościach dziecka może uczynić je nieporadnym w przyszłości, zastanów się, jak sam czujesz się w trudnych sytuacjach emocjonalnych. Czy wolisz, gdy ktoś próbuje cię pocieszyć, czy raczej ignoruje twoje problemy?
Dzielenie się emocjami jest kluczowe dla radzenia sobie z trudnościami i stresem w dorosłym życiu, dlatego dziecko musi czuć się akceptowane i bezpieczne w relacji z rodzicami. Pokazanie mu, że przejmujesz się jego problemami i zawsze jesteś gotowy do pomocy, pomaga mu zbudować zaufanie do innych i nawiązać trwałe i szczęśliwe relacje.
Uważna obecność oznacza także emocjonalną dostępność rodzica, który towarzyszy dziecku zarówno w chwilach radości, jak i w trudnych momentach, kiedy następuje emocjonalny wybuch. Można zaproponować maluchowi przytulanie, kołysanie lub głaskanie, które pomagają uspokoić dziecko. Kontakt fizyczny z dorosłym pomaga maluchowi dostroić się do jego emocji i zyskać spokój.
Jeśli dziecko nie chce lub nie lubi przytulania w sytuacjach dużego pobudzenia emocjonalnego, wystarczy usiąść blisko i zapewnić je, że jesteś tutaj, aby pomóc. W tym czasie można wykonywać ćwiczenia oddechowe, np. liczyć do tysiąca lub skupić się na oddechu.
3. Wyrażanie swoich emocji i wewnętrznych walk
Jako rodzic, jesteś pierwszą i najważniejszą osobą, z którą twoje dziecko uczy się radzenia sobie z emocjami, stresem i napięciami. Jeśli nie będziesz miał własnych sposobów na samoregulację emocjonalną, trudno będzie ci pomóc małemu człowiekowi.
Nie wystarczy samo opanowanie się, ponieważ to kończy się zazwyczaj złością i frustracją, którą wykazujemy wobec naszych bliskich. Jeśli chcesz skutecznie pomóc dziecku w jego emocjonalnym rozwoju, musisz dbać o siebie. Znajdź strategie, które pomogą ci przetrwać w trudnych sytuacjach. Możesz np. uprawiać aktywność fizyczną, stosować świadome oddychanie, praktykować jogę lub porozmawiać z przyjacielem.
4. Nauka radzenia sobie z sytuacjami i naprawą błędów
Podstawową zasadą jest mówienie o tym, co dziecko może zrobić w danej sytuacji, zamiast zabraniać czegokolwiek. Na przykład, gdy maluch chce rozsypywać piasek poza piaskownicą, poinformuj go, gdzie jest odpowiednie miejsce do zabawy piaskiem. Gdy dziecko zabiera zabawkę innemu dziecku na placu zabaw, wytłumacz sytuację w prosty sposób: „To łopatka dziewczynki. Teraz ona się nią bawi. Możesz zapytać, czy chce się wymienić na twoją lub czy pożyczy ci ją do zabawy później.” Skup się na wyjaśnieniu sytuacji, a nie na długich rozmowach.
Pomóż dziecku znaleźć rozwiązania. Im więcej pomysłów, tym lepiej dziecko poradzi sobie w przyszłości. Możecie korzystać z wyobraźni, wymyślać scenki lub przypominać przygody ulubionych bohaterów dziecka. Dla przykładu, jeśli dziecko odmawia zjedzenia obiadu i domaga się lodów, możesz zapytać, co powiedział tata w książce na dobranoc lub co zrobił bohater. Czy w naszym domu panuje podobna zasada?
Karty obrazkowe to również dobry sposób na rozmowy z dzieckiem. Możesz zapytać, co dziecko zrobi, gdy zobaczy kogoś płaczącego, złościącego się lub śmiejącego. Odpowiedzi na pytania dotyczące negatywnych emocji mogą być łatwiejsze, ale warto zastanowić się również nad tymi pozytywnymi, ponieważ pomysły dziecka mogą być ciekawe i zabawne. Pamiętaj, aby pochwalić dziecko, gdy następnym razem znajdzie satysfakcjonujące rozwiązanie problemu.
5. Edukacja poprzez zabawę oraz promowanie pozytywności
Rozśmieszanie, żarty i swobodna zabawa to skuteczne sposoby na radzenie sobie z sytuacjami konfliktowymi. Dziecko łatwiej uczy się rozumienia i wyrażania swoich emocji podczas zabawy, która stanowi naturalną potrzebę, niż podczas wybuchu, kiedy trzeba gasić pożar.
Jeśli sprzątanie pokoju po całym dniu wywołuje u dziecka dzikie pomruki niezadowolenia, można spróbować wziąć maskotkę żarłocznego pingwina, który połyka klocki, a klocki można schować jedynie w bezpiecznym pudełku. Kiedy ogłaszany jest czas na wieczorną kąpiel i dziecko płacze oraz piszczy, można udawać pociąg, który zabiera pasażerów ze stacji. Wymyślając razem kierunek podróży, można objechać cały dom, by zatrzymać się w wannie.
Im więcej śmiechu, zabawnych nazw i żartów, tym lepiej. Według ekspertów, celem zarządzania emocjami nie jest eliminacja emocji negatywnych, ale nauczenie się generowania emocji pozytywnych i skupienie się na nich. Emocje pozytywne pomagają budować zasoby, które umożliwiają rozwój potencjału, otwierają nas na nowe doświadczenia, poprawiają jakość relacji między ludźmi oraz korzystnie wpływają na zdrowie fizyczne.
Dziecko uczy się, jak powrócić do stanu spokoju, czerpiąc z pozytywnych emocji. Techniki relaksacyjne, takie jak koncentracja na uważnym oddychaniu czy rozciąganie ciała, pomagają opanować gwałtowne emocje, takie jak złość. Regularne wykonywanie tych technik przez pięć minut dziennie poprawia nastrój i pomaga dostrzec, jak emocje są nierozerwalnie związane z ciałem.
Narzędzia, które pomagają dzieciom radzić sobie z emocjami, nie są magicznymi sztuczkami, które rozwiążą wszystkie problemy z zachowaniem. Są to jednak drogowskazy, które pomagają obrać właściwy kierunek prowadzący do bezpiecznej relacji między dorosłymi a dzieckiem, które dopiero uczy się zarządzać swoimi emocjami.
Małe dzieci nie zachowują się źle dlatego, że są złośliwe, ale dlatego, że uczą się świata i reguł, które w nim obowiązują.
Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie z trudnymi emocjami?
Jednym z najtrudniejszych aspektów opieki nad małymi dziećmi jest towarzyszenie im w emocjach, co wymaga nieustannej pracy, a nie jednorazowego wysiłku. Rodzice muszą nie tylko pozostać spokojni w każdej sytuacji, ale także mieć pomysły na rozwiązywanie konfliktów i energię, która szybko się wyczerpuje przy małych ludziach, którzy mają wiele potrzeb i uczuć, którymi trzeba się zająć. Są dni, w których celem rodzica jest po prostu przetrwanie, a to również jest w porządku – ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z tego faktu. Nie ma idealnych rodziców, ale dzieci potrzebują wystarczająco dobrych.
